«Черные» и «красные» доски. Но не они были основной продукцией Бобруйского лесокомбината в начале 1930-х

В начале бурных лет первой советской пятилетки ох и доставалось же саботажникам, прогульщикам и прочим срывщикам производственных заданий от острого оружия партии – печатного слова. Не были исключением в этом отношении и белорусские газеты и журналы. И доставалось от них даже самому крупному в СССР и Европе Бобруйскому лесокомбинату.

Предшественники  стахановцев

Казалось бы, издание с таким мирным названием, как «Беларуская работніца і сялянка», должно было повествовать лишь о трудовой доблести и героизме представительниц прекрасной половины человечества, воспевать их успехи на важнейших участках первой советской пятилетки. Оно, кстати, это и делало, находя героинь своих публикаций и на гиганте деревообработки в нашем городе на Березине. Журнал в 1931 году отмечал, например, лучших работниц белодревного цеха лесокомбината Зубаревскую и Станкевич, рассказывал о 5 женщинах-­мастерах и некоторых из почти сотни квалифицированных станковых, не хуже мужчин работавших на сложных станках. И в то же время сетовал на то, что из 179 работниц, составлявших более трети персонала белодревного цеха, только 87 были ударницами. В цехе стандартных домов он называл передовиков Китаину, Розовскую, Дятко, Стельмах, Доманскую, Киселеву, Нину Пикову, которая   «нягледзячы на свой малы рост і слабое здароўе, паказвае лепшыя прыклады працы».

Однако два года работы лесокомбината не давали повода для дифирамбов и гимнов в его честь.

«…Цэх гэты працуе ўвесь час з вялікімі перабоямі ў сувязі з тым, што электрастанцыя не дае патрэбнай колькасці пары. Пабудова электрастанцыі камбінату была шкодніцкай.

Прамфінплан беладрэўнага цэху ўвесь час не выконваецца…

У цэху ёсць шмат прагулаў, якія дасягаюць 10 працэнтаў… – бичевала недостатки «Беларуская работніца і сялянка».

– …Слабая работа праводзіцца сярод ударнікаў. Асобных сходаў ударнікаў цэху зусім не праводзіцца. Адсутнічае «чорная» і «чырвоная» дошкі, што з’яўляецца вялікім недахопам у рабоце цэху, бо ў сувязі з гэтым няма што­дзённай барацьбы з прагуламі, са спазненнямі, няма заахвочвання лепшых ударнікаў. Ёсць толькі чорная каса для злосных прагульшчыкаў.

Членаў партыі з работніц ёсць усяго 6 чалавек, што вельмі мала. У далейшым неабходна праводзіць сістэматычную работу па вярбоўцы работніц ва ўдарныя брыгады. Неабходна ўзмацніць кіраў­ніцтва трыкутніка брыгадамі, неабходна наладзіць работу дэлегацкага сходу, які зусім яшчэ не працуе, і ўзмацніць вярбоўку лепшых ударніц у партыю. Таксама неабходна ахапіць больш работніц палітвучобай», – ставил задачи печатный орган Центрального комитета компартии (большевиков) Беларуси.

Кроме настоящих, были и лжеударники

Следует сказать, что столичным журналистам нередко помогали в обнародовании результатов проверок  местные корреспонденты из газеты «Камуніст» Эстрина, Кацнельсон и другие, приглашавшиеся в состав так называемых ударных рейдовых бригад. Это с их помощью в том же 1931-м на всю респуб­лику предавались гласности негативные факты из нашего города:

«Цэх стандартных дамоў Бабруйскага камбінату знаходзіцца ў працэсе сканчэння. Нават да гэтага часу яшчэ не было прамфінплану і цвёрдых норм выпрацоўкі. У гэтым цэху працуе 70 работніц. З іх ахоплена ўдарніцтвам 35 чалавек. Дзве брыгады з 94 чалавек арганізаваліся 8 сакавіка, а рэшта запісаліся ў брыгады пры распрацоўцы адозвы тульскіх рабочых… Ёсць і ілжэўдарніцы, як Мазіна Ш., Кантаровіч В. і Міроненка. Гэта яны вялі агітацыю ў цэху супраць падпіскі на пазыку індустрыялізацыі.

Партячэйка і профцэхкамітэт слаба праводзяць работу па выяўленні лепшых ударнікаў і ілжэўдарнікаў. Таксама слаба пастаўлена праца па вярбоўцы лепшых ударніц у партыю. Работніцы не ўцягнуты ў рацыяналізатарскую працу».

Выявлялись просчеты и недоработки и в других подразделениях крупного предприятия. «Побач з узорнай працай паасобных гаспадарчаразрахунковых брыгад на камбінаце ёсць і рад недахопаў. У рацыяналізатарскую работу не ўцягнута ніводнай работніцы-ўдарніцы, нягледзячы на тое, што з боку рабочых камбінату было ўнесена 130 прапаноў. Культмасавая работа сярод работніц зусім не праводзіцца, выбраны 8 дэлегацкіх пунктаў па цэхах, якія ні­воднага разу не сабраліся, ёсць цякучасць работніц з прычыны таго, што работніцы і рабочыя не забяспечаны інтэрнатам», – продолжала подвергать суровой, но справедливой критике неудовлетворительное состояние дел на Бобруйском лесокомбинате «Бела­руская работніца і сялянка».

Равнялись на передовиков

Как ни трудны были первые шаги исполина белорусской промышленности, какие ни случались сбои в его работе, но издание ЦК КП(б)Б, сменившее в 1932 году название на «Работніца і калгасніца Беларусі», старалось найти и сделать достоянием других ростки передового опыта, по-настоящему профессиональной работы бобруйских деревообработчиков. В июне того же года журнал писал:

«На Бабруйскім дрэваапрацоўчым камбінаце жаночая гаспадарчаразрахунковая брыгада на чале з тав. Кроцікавай ідзе першай у выкананні прамфінплану. У першым квартале 1932 года прамфінплан брыгадай выканан на 107 працэнтаў, сэканомілі цвікоў 14 працэнтаў, сабекошт брыгадай зніжан на 2 працэнты супраць задання.                        Старшы брыгадзір тав. Кроцікава атрымлівае звыш зарплаты на 20 працэнтаў за перавыкананне нормы прамфінплану, а таксама 40 працэнтаў уся гаспадарчаразрахунковая брыгада атрымлівае за эканомію сыр­цу і перавыкананне прамфінплану.
Гаспадарчаразрахунковая брыгада тав. Кроцікавай стандартнага цэху атрымала ад трыкутніка камбінату пераходны сцяг за перавыкананне прамфінплану ў колькасных і якасных паказальніках у першым квартале 1932 года. Адным з метадаў працы гэтай брыгады з’яўляюцца штодзённыя пяціхвілінныя сустрэчныя планаванні. Узорныя прыклады брыгады тав. Кроцікавай павінны быць перанесены ў іншыя брыгады і цэхі камбінату».

В том же номере было помещено фото лучшей ударницы-фрезеровщицы стандартного цеха Ничипорук.

И о тех годах позднее вспоминал известный поэт Сергей Граховский, работавший в начале 1930-х на нашем лесокомбинате:

…А мне тады здаваўся вышынёю

Зашклёны дах у беладрэўным цэху,

Пракопчаны густым сталярным клеем,

Прапахлы пілавіннем і смалой.

Я не шукаў тут лёгкае работы…

З жалезнаю аднакалёснай тачкай

Мы абагнулі тры разы экватар,

Хоць і не выйшлі з цэхавых варот,

Мы цэлы лес за зіму перавезлі,

Набраклы шкіпінарам і жывіцай,

З чырвонымі празрыстымі сучкамі

І меткамі гарачае пілы.

Нам не ігралі ўрачыстых маршаў,

Не выдавалі медалёў і прэмій.

Ніхто пра іх не ведаў і не думаў,

Ніхто сябе героем не лічыў.

Цяпер бы я бязвусым і бясслёзным

Хлапцам халоднай першай пяцігодкі,

Дзяўчатам у дзіравых целагрэйках

Паставіў бы найлепшы манумент.

Александр Казак.
Иллюстрации из открытых
источников Интернета.